Specjalista psychiatra zajmuje się diagnostyką i leczeniem zaburzeń i chorób psychicznych pacjentów powyżej 18r. ż., w tym osób w wieku podeszłym.

Na konsultacje i leczenie psychiatryczne pacjenci czasami są kierowani przez lekarzy innych specjalizacji (np. medycyny rodzinnej, neurologów), psychologów prowadzących psychoterapię lub poradnictwo. Zgłaszają się też same osoby, u których nastąpiło pogorszenie samopoczucia i/lub funkcjonowania w rodzinie, pracy, środowisku.

Na badanie psychiatryczne należy przygotować i zabrać swoją dokumentacje medyczną – ostatnie wyniki badań, warto znać nazwy wszystkich aktualnie przyjmowanych leków i ich dawki.

Wizyta psychiatryczna pierwszorazowa trwa około 60 min, a kolejne (kontrolne, terapeutyczne) około 30min.

Badanie psychiatryczne polega na zebraniu od pacjenta dokładnego wywiadu lekarskiego, psychiatrycznego (autoanamnezy), obserwacji podczas badania, oraz ewentualnie uzyskania za zgodą pacjenta wywiadu od jego rodziny lub osoby bliskiej wskazanej i upoważnionej przez badanego.

Na pierwszej wizycie pacjent pytany jest o aktualne problemy i objawy (np. występowanie lęku, zaburzeń snu, nastroju, koncentracji uwagi, pamięci), o wcześniejsze leczenie psychologiczne, psychiatryczne, przebyte choroby, urazy, a także o aktualne choroby somatyczne i ich leczenie. Wywiad od pacjenta dotyczy m.in. także danych o chorobach w jego rodzinie, okresie dzieciństwa, wykształcenia, pracy, życia rodzinnego, przyjmowanych używek, uzależnień.

Po konsultacji pacjentowi może zostać zlecone zrobienie badań w celu uzupełnienia diagnostyki np.  badań laboratoryjnych, neuroobrazowych głowy ( np. TK, MRI),  badania EEG, badań psychologicznych. Pacjent może otrzymać recepty na leki wpływające na poprawę jego samopoczucia i leczące zgłaszane przez niego dolegliwości. Poza leczeniem farmakologicznym lub zamiast niego proponowana jest dla badanego psychoterapia indywidualna lub grupowa. W razie potrzeby pacjenci kierowani są na terapie na oddziały dzienne lub szpitalne.

Lekarza psychiatrę obowiązuje tajemnica lekarska.